بررسی و تحلیل اراضی جهت توسعه‌ی فیزیکی شهرهای ساحلی برمبنای معیارهای ژئوتکنیکی (مطالعه موردی: شهر بندرعباس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی عمران، واحد بین الملل قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران

2 گروه مهندسی عمران، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

3 مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، تهران، ایران

چکیده

تعیین اراضی مناسب برای گسترش شهرها، یکی از تصمیم­ گیری­ های مهم و پیچیده­ ی مدیران شهری است. متأسفانه در معیارهای توسعه شهری به پارامترهای ژئوتکنیکی توجه نشده که این پارامتر در توسعه شهرهای ساحلی حائز اهمیت است. بر این اساس، هدف اصلی مقاله حاضر، بررسی توسعه فیزیکی شهر بندرعباس با نگرش ویژه به معیارهای ژئوتکنیکی است. رهیافت اصلی پژوهش حاضر، تعیین اراضی مناسب برای توسعه­ ی فیزیکی شهر بندرعباس است که برای دستیابی به آن، از مؤلفه‌های تأثیرگذار مشتمل بر سه معیار ژئولوژیکی (6 زیر معیار)، ژئوتکنیکی (13 زیر معیار) و محیط­زیستی (4 زیر معیار) استفاده گردید. برای وزن­ دهی معیارها از روش تحلیل شبکه ­ای (ANP) استفاده شد. پس از ایجاد لایه­ های اطلاعاتی، برای رویهم ­گذاری معیارها از عملگرهای فازی AND، OR، SUM، Product، گامای 0/9، گامای 0/7 و گامای0/5 استفاده شد. از رگرسیون حداقل مربعات در انتخاب بهترین عملگر برای نشان دادن اراضی مناسب جهت توسعه شهری استفاده شد و خوشه­ بندی محلات با روش K-Mean انجام شده است. نتایج نشان داد که وزن معیارهای ژئوتکنیکی، محیط­زیستی و ژئولوژیکی به ترتیب 0/584، 0/280 و 0/135 بود. بر اساس نتایج حاصل شده، معیارهای ژئوتکنیکی در بحث توسعه شهری دارای بیشترین وزن است که در اکثر مطالعات مورد توجه قرار نگرفته است. نتایج رگرسیون OLS نشان داد که از میان عملگرهای فازی، عملگر جمع جبری SUM بیشترین همبستگی را با معیارهای پژوهش داشت و بهترین نقشه را برای تعیین اراضی توسعه شهری ارائه نمود. نتایج روش K-Mean چهار خوشه را برای توسعه شهری بندرعباس نشان داد که در خوشه­ ی اول 53/6% (30/5 کیلومترمربع) از اراضی که در نواحی شرقی و شمال شرقی بندرعباس قرار دارند، برای توسعه فیزیکی شهر کاملاً مناسب است؛30/7% (5/17 کیلومترمربع) اراضی مناسب است که در بخش شمال‌غربی قرار دارد؛ حدود 13/1% (7/5 کیلومترمربع) اراضی نامناسب و 2/4% (1/4 کیلومترمربع) از اراضی کاملاً نامناسب است. بنابراین اراضی واقع در بخش شرقی- شمال شرقی و سپس شمال‌غربی، مناسب ­ترین اراضی برای ساخت­ وسازها و توسعه­ ی فیزیکی شهر بندرعباس می ­باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Study and Analysis of Lands for Physical Development of Coastal Cities Based on Geotechnical Criteria (Case Study: Bandar Abbas)

نویسندگان [English]

  • Ali Khatibi 1
  • Mohammad Amiri 2
  • Mahdi Faghihi 3
1 PhD Student, Islamic Azad University of Qeshm Branch, Faculty of Engineering, Qeshm Island, Iran.
2 Associate professor, Faculty of Engineering, Hormozgan University, Bandar Abbas, Iran.
3 Assistant Professor, The Research Center of Islamic legislative Assembly, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Determining suitable lands for urban development is one of the most important and complex decisions of city managers. The main approach of the present study is to determine suitable lands for the physical development of Bandar Abbas, to achieve which, one of the effective components including geological criteria (6 sub criteria), geotechnical (13 sub criteria) and environmental (4 sub criteria) Was used. ANP method was used to weight the criteria. After creating the information layers, fuzzy operators AND, OR, SUM, Product, gamma 0.9, gamma 0.7, and gamma 0.5 were used to superimpose the criteria. OLS was used to select the best operator to show suitable lands for urban development and the clustering of neighborhoods was done by K-mean method. The results showed that the weights of geotechnical, environmental, and geological criteria were 0.584, 0.280, and 0.135, respectively. The results of OLS showed that among the fuzzy operators, the SUM algebraic operator had the highest correlation with the research criteria and provided the best map for determining urban development lands. The results of K-mean method showed 4 clusters for urban development of Bandar Abbas. In the first cluster, 53.6% (30.5 km2) of the lands located in the eastern and northeastern regions of Bandar Abbas, are quite suitable for the physical development of the city.  30.7% (17.5 km2) of suitable land is located in the northwestern part; About 13.1 percent (7.5 km2) of unsuitable land and 2.4 percent (1.4 km2) of completely unsuitable lands. Therefore, the lands located in the east-northeast and then northwest are the most suitable lands for the construction and physical development of Bandar Abbas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Network analysis
  • OLS
  • fuzzy functions
  • geotechnics
  • Bandar Abbas

مراجع

[1] G. McGranahan, D. Balk, B. Anderson, Risks of climate change for urban settlements in low elevation coastal zones, in:  The New Global Frontier, Routledge, 2012, pp. 179-196.
[2] C. Small, R.J. Nicholls, A global analysis of human settlement in coastal zones, Journal of coastal research,  (2003) 584-599.
[3] M. de Andrés, J.M. Barragán, M. Scherer, Urban centres and coastal zone definition: Which area should we manage?, Land use policy, 71 (2018) 121-128.
[4] B. Neumann, A.T. Vafeidis, J. Zimmermann, R.J. Nicholls, Future coastal population growth and exposure to sea-level rise and coastal flooding-a global assessment, PloS one, 10(3) (2015) e0118571.
[5] S. Nadizadeh Shorabeh, N. Neysani Samani, M.R.J.-N. Jelokhani-Niaraki, Determination of optimum areas for the landfill with emphasis on the urban expansion trend based on the combination of the Analytical Hierarchy Process and the Ordered Weighted Averaging model, Journal of Natural Environment, 70(4) (2017) 949-969.
[6] S. Abdeltawab, A geotechnical evaluation of Minia-Maghagha area, Upper Egypt, Earth Sciences, 7(1) (1994).
[7] A.M. Saad, M.A. Sakr, A.E. Omar, A.W. Mohamed, Y.A. Temsah, Assessment of radioactivity and geotechnical characteristics of soil foundation for suitability of safe urban extension using geospatial technology New Sahl Hasheesh Marin Port, Eastern Desert, Egypt, International Journal of Environmental Analytical Chemistry, 102(17) (2022) 5715-5737.
[8] F. Emeriault, D. Breysse, R. Kastner, A. Denis, Geotechnical survey and mechanical parameters in urban soils: modelling soil variability and inferring representative values using the extension of Lyon subway line D as a case study, Canadian geotechnical journal, 41(5) (2004) 773-786.
[9] Y. Su, Y.M. Hashash, L.Y. Liu, Integration of construction as-built data via laser scanning with geotechnical monitoring of urban excavation, Journal of construction engineering and management, 132(12) (2006) 1234-1241.
[10] S. Oh, C.-G. Sun, Combined analysis of electrical resistivity and geotechnical SPT blow counts for the safety assessment of fill dam, Environmental Geology, 54 (2008) 31-42.
[11] M. Mohammadi, S.M. Fatemi Aghda, M. Talkhablou, A. Gheshmi, The subsurface development and geological and geotechnical characteristics of coarse-grained sediments of Zayandeh rood river in Isfahan city, The subsurface development and geological and geotechnical characteristics of coarse-grained sediments of Zayandeh rood river in Isfahan city, 30(117) (2020) 231-242. (in Persian)
[12] F. Esfandiari in Abad, A. Ghaffari Gilande, K. Lotfi, Evaluation of soil liquefaction potential due to earthquake using VS method (Case study: Ardabil city), Geography and Environmental Hazards, 30(1) (2014) 15-11. (in Persian)
[13] D. Mehrahahi, N. MohasselHamedani, A study of zoning liquefaction in prone areas using fuzzy models: Abarkuh city, Yazd Province, The Journal of Geographical Research on Desert Areas, 1(2) (2014) 53-75. (in Persian)
[14] M.S. Khan, J. Park, J. Seo, Geotechnical property modeling and construction safety zoning based on GIS and BIM integration, Applied Sciences, 11(9) (2021) 4004.
[15] M.O. Arnous, Geotechnical site investigations for possible urban extensions at Suez City, Egypt using GIS, Arabian Journal of Geosciences, 6(5) (2013) 1349-1369.
[16] M. El May, M. Dlala, I. Chenini, Urban geological mapping: Geotechnical data analysis for rational development planning, Engineering Geology, 116(1-2) (2010) 129-138.
[17] A.A. Masoud, Geotechnical site suitability mapping for urban land management in Tanta District, Egypt, Arabian Journal of Geosciences, 9 (2016) 1-16.
[18] C.R. Escudero, A. Ramirez Gaytan, A. Zamora Camacho, A. Preciado, K.L. Flores, A. Gomez Hernandez, Geotechnical zonation and soil–structure interaction at Puerto Vallarta, México, Natural Hazards,  (2022) 1-21.
[19] S.K. Al-Mamoori, A.N. Attiyah, L.A. Al-Maliki, A.H. Al-Sulttani, K. El-Tawil, H.M. Hussain, seismic risk assessment of reinforced concrete frames at Al-Najaf City-Iraq using geotechnical parameters, in:  Modern Applications of Geotechnical Engineering and Construction: Geotechnical Engineering and Construction, Springer, 2020, pp. 329-348.
[20] A. Almajed, A. Aldhowian, K. Abdelrahman, Geological and geotechnical evaluation of limestone rocks along the riyadh metro project (riyadh city, Saudi arabia), Arabian Journal of Geosciences, 14 (2021) 1-15.
[21] S. Tahouni, Principle of Geotechnical Engineering: Soil Mechanics, 2004. (in Persian)
[22] I. Aflaki, Soil Mechanics Laboratory, Parham, 2011. (in Persian)
[23] S.V. Parkouhi, A.S. Ghadikolaei, A resilience approach for supplier selection: Using Fuzzy Analytic Network Process and grey VIKOR techniques, Journal of Cleaner Production, 161 (2017) 431-451.
[24] M.R.A. Mullick, A. Tanim, S.S. Islam, Coastal vulnerability analysis of Bangladesh coast using fuzzy logic based geospatial techniques, Ocean & Coastal Management, 174 (2019) 154-169.
[25] X. Zhang, W. Song, Y. Lang, X. Feng, Q. Yuan, J. Wang, Land use changes in the coastal zone of China’s Hebei Province and the corresponding impacts on habitat quality, Land use policy, 99 (2020) 104957.
[26] Y. Wang, T. Zhao, Z. Cao, Site-specific probability distribution of geotechnical properties, Computers and Geotechnics, 70 (2015) 159-168.
[27] S. Prakash, P. Arumairaj, Effects of acid and base contamination on geotechnical properties of clay, Int J Sci Res, 4 (2015) 1440-1444.
[28] K. Mahmood, A.T.D.M.A. Tariq, Geotechnical investigation of collapsed Margalla tower due to October 2005 Muzzafarabad earthquake, Int. Workshap on Civil Engineering and Architecture IWCEA-2014,  (2014).
[29] L. Liu, G. Cai, J. Zhang, X. Liu, K. Liu, Evaluation of engineering properties and environmental effect of recycled waste tire-sand/soil in geotechnical engineering: A compressive review, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 126 (2020) 109831.
[30] S.P. Ganesan, S. Bordoloi, J. Ni, T. Sizmur, A. Garg, S. Sekharan, Exploring implication of variation in biochar production on geotechnical properties of soil, Biomass Conversion and Biorefinery,  (2020) 1-11.
[31] M. Liew, M. Xiao, S. Liu, D. Rudenko, In situ seismic investigations for evaluating geotechnical properties and liquefaction potential of fine coal tailings, Journal of Geotechnical and Geoenvironmental Engineering, 146(5) (2020) 04020014.
نشریه مهندسی عمران امیرکبیر
دوره 55، شماره 6
شهریور 1402
صفحه 1263-1284

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار